Fjodor Dostojewskij
Fjodor Michajlowič Dostojewskij (rusce Фёдор Михайлович Достоевский; * 30. oktobra/11. nowembra 1821 w Moskwje, † 28. januara/9. februara 1881 w Pětrohrodźe) bě jedyn z najwuznamnišich ruskich spisowaćelow.
Dostojewskij pochadźa z wochudnjeneho zemjanstwa. Jeho nan bě lěkar. Po smjerći maćerje (1837) dźěše Dostojewskij ze swojim bratrom do Pětrohroda a studowaše tam wot 1838 do 1843 twarske inženjerstwo na wojerskej akademiji. 1839 zemrě tež jeho nan na domjacym statoku.
Prěnja wobchowana twórba z pjera Dostojewskeho je mjez aprylom 1844 a měrcom 1845 nastaty listowy roman Chudźi ludźo, kotryž bu w 20. lětstotku tež do serbšćiny přełoženy. W zwisku ze swojej aktiwitu w kruhu rewolucionarow bu Dostojewskij 1849 denuncowany a k smjerći zasudźeny. Hakle na katownišću wobhnadźi jeho car Mikławš I. na štyri lěta nućene dźěło w Sibirskej. W jastwje w Omsku zwěsćichu prěni króć jeho epilepsiju. Štyri lěta po nawróće z jastwa so wón woženi. 1860 wozjewi so jeho kniha Zapiski z domu mortwych – dokument jeho wuhnaća w Sibirskej.
W šěsćdźesatych lětach pućowaše Dostojewskij druhdy do Europy. Jeho najlubše město běchu Drježdźany. W lěće 1864 zemrěchu zasobu jeho žona, bratr a přećel Apollon Grigorjew. W Němskej je tež započał ruletu hrać. Tute dožiwjenja předźěła w romanje Hrajer (wudaty 1866), kotryž napisa w běhu jenož 26 dnjow.
1867 woženi so z 20 lět młódšej žonu. Potom je štyri lěta we wukraju žiwy był. Ćeknył je mjez druhim financnych problemow wot njeho załoženeje nowiny dla. W eksilu započa dźěło na romanje Demony – politiski roman wo strašnej mocy anarchizma a nihilizma.
1868 je wušoł roman Idiot. Je to tragikomiska stawizna wjercha Myškina, kotryž je swojeje sprawnosće, dobroćiwosće a skutkownosće dla w pětrohrodskej towaršnosći zwrěšćił. Bratřa Karamasow je posledni roman Dostojewskeho, dopisany lěto do jeho smjerće 1881.
Wotkazy
[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Commons: Fjodor Dostojewskij – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow