Wjazońca (gmejna)

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Wjazońca
němsce Neukirch/Lausitz
Wjazońca (gmejna) na karće Sakskeje
Wjazońca (gmejna) na karće Sakskeje
DEC
Wjazońca (gmejna)
Wjazońca (gmejna)
Zakładne daty
stat Němska Němska
zwjazkowy kraj SakskaSakska Sakska
wokrjes Budyski
wysokosć 325 metrow n.m.hł.
přestrjeń 21,30 km²
wobydlerstwo 4.770 (31. dec 2022)[1]
hustosć zasydlenja 224 wob. na km²
póstowe čisło 01904
předwólba (+49) 035951
awtowa značka BZ, BIW, HY, KM
Politika a zarjadnistwo
wjesnjanosta Jens Zeiler (CDU)
adresa Hauptstraße 20
01904 Neukirch
webstrona neukirch-lausitz.de
Połoženje w Sakskej
KartaČěskaDrježdźanyWokrjes ZhorjelcWokrjes MišnoWokrjes Sakska Šwica-Wuchodne Rudne horyWarnoćicyBudyšinNjedźichowBiskopicyPorchowChrósćicyKumwałdZemicy-TumicyDobruša-HuskaHalštrowska HolaHalštrowFrankenthalHodźijWulka DubrawaGroßharthauGroßnaundorfBudestecyWulke RědorjecyMalešecyHaselbachtalBukecyWojerecyKamjencKinsporkRakecyKubšicyŁužnicaŁutySwětłaŁazMalešecyNjebjelčicyNjeswačidłoNeukirch pola KinsporkaWjazońcaHornja HórkaOhornWóslinkOttendorf-OkrillaPančicy-KukowPołčnicaBóšicyRadebergRadworWorklecyRalbicy-RóžantRamnowŠěrachow-KorzymSmělna-PóckowyKamjencSepicyZałomSprjewiny DołSćenjowWołbramecyWachowWósporkWjelećinKulowBraniborskaPólska
Karta
51.114.316666666667


Wjazońca[2] (prjedy tež Jazońca;[3] němsce Neukirch/Lausitz) je wjes, gmejna a statnje připóznate wočerstwjenišćo w Hornjej Łužicy na juhowuchodźe Sakskeje. Słuša ke krajnemu wokrjesej Budyšin a leži zanurjena mjez dwěmaj hórskimaj rjećazomaj Hornjołužiskich hór pod bohaće zalěsnjenym 587 m wysokim Sokolnikom.

Geografija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Geografiske połoženje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Sokolnik je Wjazońčanska "domjaca hora". Pod nim so přez Wjazońcu běžaca rěka z jenakim serbskim mjenom Wjazońca, kotrejež němske mjeno je Wesenitz. Wjetše města we wokolinje stej Budyšin (15nbsp;km) a Biskopicy (12nbsp;km).

Susodne gmejny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Přimjezowace gmejny su (po směrje časnika) Dobruša-Huska, Wjelećin a Wołbramecy z wjesnym dźělom Rynar w krajnym wokrjesu Budyšin, Neustadt in Sachsen w krajnym wokrjesu Sakska Šwica-Wuchodne Rudne hory kaž tež Smělna-Póckowy w krajnym wokrjesu Budyšin.

Stawizny[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

W lěće 1222 je so Wjazońca ze swojim němskim mjenom „Neinkirgen“ prěni raz we wopismje naspomniła. Mjeztym zo so němske mjeno na tehdy nowotwarjenu cyrkej we wjesnym dźělu Delnja Wjazońca poćahuje, pokazuje serbske mjeno na geografiske połoženje nad rěku Wjazońca[4].

W bliskosći sydlišća su so w meji 1813 w zwisku z Bitwu pola Budyšina boje mjez francoskimi a ruskimi jednotkami wotměli.

Dźensniša gmejna nasta hakle w lěće 1923 přez zjednoćenje dotal samostatneju gmejnow Delnja Wjazońca a Hornja Wjazońca (Hornjołužiska strona). W lěće 1928 bu tež zbytk Hornjeje Wjazońcy zagmejnowany.

Wuwiće wobydlerjow[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Ličby wobydlerjow (staw 31. decembra):

  • 1960 - 7.134
  • 2002 - 5.680
  • 2004 - 5.540
Datowe žórło wot lěta 2002: Statistisches Landesamt Sachsen

Měšćanske partnerstwo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wot lěta 1992 je Bönnigheim w krajnym wokrjesu Ludwigsburg partnerske město Wjazońcy.

Politika[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Gmejna słuša k sakskemu wólbnemu wokrjesej 52 (Budyšin 1) a k zwjazkowemu wólbnemu wokrjesej 156 (Budyšin I).

Hospodarstwo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Najebać woteběracych tendencow w Hornjej Łužicy, ma gmejna Wjazońca wobdźiwajomny hospodarski róst. Bytostny přinošk za to wukonja zhotowjer gratowych mašinow Trumpf, kotryž w regionje wjele dźěłowych městnow wutworja.

Wažne firmy we Wjazońcy:[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • TRUMPF Sachsen GmbH
  • Käppler und Pausch GmbH
  • Tradicionelna cwibakowa fabrika

Hornčernje:

  • Heise - Original Bunzlauer Keramik
  • Kannegießer Keramik
  • Karl Louis Lehmann GmbH
  • Hornčernja Heinke Neukirch

K tradicije hornčerstwa we Wjazońcy słuša tež kóždolětny hornčerski swjedźeń.

Infrastruktura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wot Wjazońcy hač do Žitawy wjedźe derje z taflemi wuhotowana kolesowa ruta - hornjołužiska kolesowarska šćežka chěžow ze stołom.

Wobchad[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Awtodróha A 4, kotraž 13nbsp;km na sewjer Wjazońcy nimo wjedźe, je najspěšnišo po dojězdnej dróze k najězdej Słona Boršć docpějomna. Lětanišćo Drježdźany je 40 awtowych mjeńšin zdalene. Wjazońca leži direktnje na B 98, kotraž so w Biskopicach započina a so we Wopakej z B 96 zjednoća, kotraž wot Budyšina přińdźe a k čěskej hranicy na sewjernej kromje Žitawskich horin wjedźe.

Za železniskich pućowacych stejitej wobě dwórnišći Wjazońca-zapad a Wjazońca-wuchod k dispoziciji, kotrejž při železniskej čarje Biskopicy–Žitawa ležitej, z direktnymi zwiskami do Drježdźan a Libereca. Hač před něšto lětami wobsteješe direktny železniski zwisk ŽandowZebnica–Neustadt w Sakskej–Wjazońca-zapad–Wjazońca-wuchod–Wjelećin–Budyšin. Mjeztym wšak je wobchad na wotrězkomaj Neustadt w Sakskej–Wjazońca-zapad a Wjelećin–Budyšin zastajeny.

Z regionalnymi busowymi linijemi su Biskopicy, Budyšin, Wopaka a Neustadt w Sakskej docpějomne. Wot Neustadta su busowe linije do Zebnicy a dale do Žandowa, do Drježdźan, do Pěrna a Hohnsteina. Nimo toho leži Neustadt w Sakskej při železniskej čarje Pěrno–Zebnica–Žandawa.

Kubłanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Wjazońca ma dwě zakładnej šuli, Pestalozziowa šula a Lessingowa šula a jedna srjedźnu šulu.

Literatura[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  • Domizniski slědźer Jurij Pilk (němsce Georg Pilk) je dwě knize wo stawiznach Wjazońcy spisał: „Neukirch am Hohwald in den Befreiungskriegen“ und „Neukirch im 18. Jahrhunderte“.

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. Aktualne ličby wobydlerstwa po gmejnach 2022; Statistiski krajny zarjad Sakskeje
  2. Filip Jakubaš: Hornjoserbsko-němski słownik. Domowina, Budyšin 1954, str. 399.
  3. Křesćan Bohuwěr Pful: Łužiski serbski słownik. Maćica Serbska, Budyšin 1866, str. 231 (online).
  4. Jan Meschgang: Die Ortsnamen der Oberlausitz. LND, Budyšin 1973, str. 97.

Wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

 Commons: Wjazońca – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije