Jan Buk

Jan Buk (němsce Jan Buck; * 2. awgusta 1922 w Njebjelčicach, † 1. apryla 2019 w Chrósćicach) bě jedyn z najwažnišich serbskich molerjow nowšeho časa.

Žiwjenje

Po ludowej šuli nawukny Buk wot 1937 do 1940 powołanje dekoracikeho molerja. W Druhej swětowej wójnje dyrbješe wot 1941 do 1945 jako wojak w němskej Wehrmachće słužić. Po wójnje spózna krajny rada Jan Cyž wuměłski talent młodeho molerja. Tuž studowaše tutón w lětomaj 1949/50 na statnej wysokej šuli za tworjace wuměłstwa we Wrócławju a wot 1950 do 1953 na Wysokej šuli za tworjace wuměłstwa w Drježdźanach. Wot 1953 skutkowaše wjace hač 40 lět jako wuměłc w Budyšinje a wowliwowaše wuměłsku scenu w Sprjewinym měsće za čas NDR. Běše čłon Koła serbskich tworjacych wuměłcow a přistupi Zwjazkej tworjacych wuměłcow NDR. Wot 1956 do 1976 dźěłaše jako wučer wuměłstwa na Serbskej rozšěrjenej wyšej šuli a wot 1980 do 1989 při Budyskej wječornej šuli w Nadźanecach. Wot 1996 bydleše zaso w staršiskim domje w Njebjelčicach a poslednje lěta w Chróšćanskej starowni swj. Ludmile.

Swoje inspiracije zběraše Buk nimo Łužiskeho brunicoweho rewěra tež na studijnych jězbach do wukraja, mjez druhim w Sowjetskim zwjazku (Uzbekistan), Pólskej, Madźarskej, Bołharskej, Italskej a Francoskej.

Dźěło

Po bywšim nawodźe Serbskeho muzeja Tomaszu Nawce bě Buk „najwuznamniši serbski moler přitomnosće. Jeho molerstwo zběhny serbske tworjace wuměłstwo prěni raz ze samospodobneje, historisce zapołoženeje folkloristiskeje perspektiwy a wotewri jemu nowe dimensije.“ Porno wjele druhim serbskim wuměłcam njetematizowaše hłownje tradicionelne serbske žiwjenje, ale sadźi druhe tematiske ćežišća, hačrunjež wosta jeho dźěło stajnje zwjazane z Łužicu a wuznawaše so wón tež wuraznje k domiznje a serbskemu pochadej. Wulki dźěl Bukowych twórbow so z brunicowymi krajinami srjedźneje Łužicy rozestaji. W pózdnim dźěle je přiwobroćenje k abstrakciji jasnje spóznawać.

Bukowe dźěło je so tež za mjezami Łužicy wjacekróć hódnoćiło. Za swoje zasłužby na polu serbskeho wuměłstwa spožči so jemu Myto Domowiny (1970), w lěće 1986 Myto Ćišinskeho II. rjadownje, medalja Hansa Grundiga (1987), Budyske wuměłstwowe myto (1994) a Wuměłstwowe myto Hornjeje Łužicy (1995). W lěće 2007 dósta jako prěni Serb a prěni moler titul čestneho wobydlerja města Budyšina.

„Jan Buk je bjezdwěla jako čłowjek a moler duchownje a dušinje zakótwjeny w bytosći swojeho ludu, zwjazany z tradicijemi a swojoraznosću domizny. Zdobom pak wotpokaza za sebje redukowanje wšeho serbskeho na čisty tradicionalizm. Jan Buk je tematisce doma w skałach Hornjeje Łužicy, w roztorhanej, přez wuhlowe jamy wonječesćenej łužiskej holi a Błótowskej runinje [...]“

– Christina Boguszowa: Rozhlad 7/8 1992

Wotkazy

• Jan Buk – Literatura w katalogu Němskeje narodneje biblioteki (němsce)
• Krótkobiografija na stronach Njebjelčanskeje gmejny
• Čestni wobydlerjo města Budyšina – Jan Buk (serbsce)