Całtki

Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije
Całtki
Całtki (Convallaria majalis)
systematika
Domena Eukaryoty
Swět Rostlinstwo
  Monokotyledony
rjad: (Asparagales)
swójba: Hromakowe rostliny (Asparagaceae)
podswójba: Ruskusowe rostliny (Nolinoideae)
ród: (Convallaria)
družina: Całtki[1][2]
wědomostne mjeno za ród
Convallaria
L.
wědomostne mjeno za družinu
Convallaria majalis
L.
Wobdźěłać
p  d  w

Całtki[1][2] abo całtka (Convallaria majalis) je jenička družina monotypiskeho roda (Convallaria) w podswójbje ruskusowych rostlinow (Nolinoideae) znutřka swójby hromakowych rostlinow (Asparagaceae). Prjedy běchu dźěl całkowych rostlinow (Convallariaceae). Molekularnobiologiske přepytowanja přinjesu dźensniše přirjadowanje.

Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Całtki su wjacelětna, zelišćowa, naha, podzemsce łažaca rostlina, kotraž docpěwa wysokosć wot 20 hač do 30 cm. Rostlina je smjerćonošnje jědojta.

Podzemsce maja ricom.

Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Delnje łopjena su šupizkojte. 2 hornjej łopjenje stej šěroko-lancetojtej, paralelno-nerwnej, docpěwatej dołhosć mjezy 10 a 20 cm.

Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Kćěja wot meje hač do junija. Kwětnistwo je dołhostołpikate, wuńdźe z paže najhornišeho šupizkojteho łopjena. Nošne łopjena su móličke, krótše hač kćenjowe stołpiki. Kćenja su nygace, zwonate, docpěwaja dołhosć mjezy 5 a 7 mm. 6 kćenjowych łopjenow su zarostowane, z małymi, won zhibowanymi kónčkami.

Ćopłotolubujaca rostlina bu najčasćišo wot insektow (předewšěm wot pčołow) wopróšena, ale sebjewopróšenje často wjedźe k nasadźenju wot płodow.

Płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Płódnik je hornje stejacy. Płód je čerwjena jahoda.

Jahodowe płody rozšěrjeja so wot zwěrjatow.

Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Całtki rostu w lisćowych lěsach a pod kerčinami; na wapnu. Preferuje chłódnu klimu.

Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Całtki su nimale w cyłej Europje (w juhu jenož w horinach), we wuchodźe hač do centralneje Azije rozšěrjene.

Substancy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Rostlina wobsahuje glykosidy (Cardenolide), kotrež buchu za lěkowanje wutrobnych chorosćow wužiwane. Jich wuskutkowanje je podobne na tym čerwjeneho naporsta (Digitalis purpurea).

Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

  1. 1,0 1,1 Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 58.
  2. 2,0 2,1 W internetowym słowniku: Maiglöckchen

Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]

Commons
Commons
Z Wikipedije, swobodneje encyklopedije