Čorna bozanka
| |
| Čorna bozanka (Sambucus nigra) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Asteridy Euasteridy I | |
| rjad: | (Dipsacales) |
| swójba: | Pižmonkowe rostliny (Adoxaceae) |
| ród: | Bozanka[1][2] (Sambucus) |
| družina: | Čorna bozanka |
| wědomostne mjeno | |
| Sambucus nigra | |
| L. | |
Čorna bozanka (Sambucus nigra) je rostlina ze swójby pižmonkowych rostlinow (Adoxaceae). Dalše serbske mjena su ptači fikot, bozankowy bóz a čećaty bóz.
Wopis[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Čorna bozanka je kerk abo małki štom, kotryž docpěje wysokosć wot 3 hač do 7 (9) m.
Hałuzy su zrunane abo wobłukaće won přewisuje.
Łopjena[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Přećiwostejne łopjena su pjerite, dołho stołpikate, na delnim boku namódry zelene a wobsteja zwjetša z 5 hač do 7 dołhojće-jejkojtych, 5-10 cm dołhich, 3,5 cm šěrokich, sćeńka zubatych, nimale sedźacych łopješkow. Při rozrybowanju aromatisce wonjeja.
Kćenja[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Kćěje wot meje hač do junija. Małke, tačałkojće płone, přijomnje wonjace kćenja steja w hač do 8 cm šěrokich wokołkowych pakićach. Króna je koleskojta, běła abo žołtojta.
Kćenja so wot muchow a bručkow wopróšuja. Ale próški so zwjetša wot wětra rozšěrjena, tak zo jako wuwołar někotrych alergijow płaća.
Płody[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Płody su čerwjeno-čorne, jědźne, kulowate póčkate płody, kotrež často so jahody mjenuja. Wone docpěwaja tołstosć wot 3 hač do 4 mm. Jich stołpiki su swětłočerwjene. Brěčka je purpurčerwjena.
Zrałe płody so wot ptakow jědźa.
Stejnišćo[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Rosće w žiwych płotach a w bohatych na zelu, włóžnych lěsach a drjebiznowych městnach.
Rozšěrjenje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Rostlina je w nimale cyłej Europje rozšěrjena. Ale tež w Małkej Aziji a w Kawkazu wustupuje.
Wužiwanje[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Kćenja a płody so přećiwo katarej a druhim bolosćam dychanskich pućow, ale tež přećiwo zymicy wužiwaja.
Mytologija[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
Při Germanach bě wosebje swjata, přetož jako domjacy kerk je złe duchi zahnać měła. Jeje němske mjeno Hollunder česćuje Frau Holle.
Nóžki[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- ↑ Pawoł Völkel: Prawopisny słownik hornjoserbskeje rěče. Hornjoserbsko-němski słownik. Ludowe nakładnistwo Domowina, Budyšin 2005, ISBN 3-7420-1920-1, str. 51.
- ↑ W internetowym słowniku: Holunder
Žórła[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 362 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 462 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
Eksterne wotkazy[wobdźěłać | žórłowy tekst wobdźěłać]
- Čorna bozanka. W: FloraWeb.de. (němsce)
- Rozšěrjenska mapa za Němsku při Floraweb (němsce)